Copyright : Αρχιμ. Θωμάς Ανδρέου 29-12-2013. Από το Blogger.
RSS

Ο άγνωστος Νεομάρτυρας Νικόλαος ο εξ' Ιωαννίνων (+17-5-1555)



Την περίοδο της έρευνας, για την εκπόνηση της μεταπτυχιακής μου εργασίας στην Θεολογική Σχολή του Α.Π.Θ. με θέμα : ''Οι Νεομάρτυρες της Βουλγαρίας'' και με επιβλέποντα Καθηγητή τον Κοσμήτορα της Σχολής Ελλογιμώτατο κ.Μιχαήλ Τρίτο, τον οποίον και με ευγνωμοσύνη πολλή αναφέρω, ανακάλυψα έναν άγνωστο για την Ελληνική βιβλιογραφία Νεομάρτυρα, τον Νικόλαο εξ' Ιωαννίνων που μαρτύρησε στην Σόφια της Βουλγαρίας την 17ην Μαΐου του 1555. Με την πάροδο όμως των χρόνων και λόγω του μαρτυρίου ενός άλλου Ηπειρώτη με το ίδιον όνομα του Νικολάου του Μετσοβίτου που μαρτύρησε στα Τρίκαλα της Θεσσαλίας, ο πρώτος Νικόλαος λησμονήθηκε. 


       Στην συνέχεια θα παραθέσουμε τα ευρήματα της έρευνας μας τα οποία και αποδεικνύουν την ιστορική παρουσία του Νεομάρτυρα.  Σχετικά  με  τον  Βίο  του  Νεομάρτυρος  Νικολάου  από  τα  Ιωάννινα, οι Ελληνικές πηγές είναι  σχεδόν ανύπαρκτες (με μοναδική αναφορά για τον Άγιο στο βιβλίο του Καθηγητού Δημητρίου Γόνη [1]). Αντίθετα υπάρχει πολύ πλούσια βιβλιογραφία στη Βουλγαρική γλώσσα, αφού η πρώτη καταγραφή της ζωής και του μαρτυρίου του Αγίου Νεομάρτυρος Νικολάου  (από τα Ιωάννινα λέμε εμείς, από την Σόφια λένε οι Βούλγαροι, θέλοντας να δείξουν την υπερηφάνεια και την τιμή για τον Άγιο της Σόφιας, χωρίς ασφαλώς να αμφισβητείται η Ηπειρωτική του καταγωγή), είναι  στη  Βουλγαρική  γλώσσα.
Ένας σημαντικός λόγος αυτής της αγνωσίας του Νεομάρτυρα Νικολάου από  τα  Ιωάννινα, είναι η πιθανή ταύτισή του με τον ομώνυμο του Νεομάρτυρα Νικόλαο από  το  Μέτσοβο, ο οποίος επίσης μαρτύρησε  επίσης  την  ίδια  ημερομηνία (17η Μαΐου), αλλά  με  διαφορά  62  ετών  από  τον  Νικόλαο  των  Ιωαννίνων.
Είναι  πιθανό η έλλειψη βιβλιογραφικών πηγών σχετικών με τον Νικόλαο από τα Ιωάννινα (σε αντίθεση με την πλουσιότατη βιβλιογραφία για τον άλλο Ηπειρώτη Νεομάρτυρα, τον Μετσοβίτη Νικόλαο Μπασδάνη, [2]ο  οποίος μαρτύρησε την ίδια ημερομηνία 17η Μαΐου, αλλά του 1617, στα Τρίκαλα της Θεσσαλίας), καθώς  και το ίδιο όνομα και των δύο και η κοινή τους καταγωγή, να έθεσαν στην αφάνεια τον προγενέστερο των  δύο, τον  Νικόλαο  που μαρτύρησε στη Βουλγαρία.
Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός, ότι  και  οι  δύο  Νεομάρτυρες έχουν πέντε κοινά στοιχεία (εκτός από το ότι και οι δύο μαρτύρησαν από τους Τούρκους) όμως σε καμία περίπτωση όπως ήδη αναφέραμε δεν ταυτίζουν τα πρόσωπα μεταξύ τους, επιβεβαιώνουν μόνον την κοινή πρακτική των δυναστών επί των νεομαρτύρων του υπόδουλου Γένους.
 . Τα κοινά αυτά στοιχεία είναι τα εξής:
1) Έχουν το ίδιο όνομα.
2) Έχουν κοινή Ηπειρωτική καταγωγή, ο πρώτος Γιαννιώτης, ο δεύτερος Μετσοβίτης.
3) Και οι δύο εξαναγκάστηκαν σε εξισλαμισμό.
4) Έχουν την ίδια ημερομηνία μαρτυρίου, την 17ην Μαΐου, με  διαφορά όμως  62 ετών ο ένας από τον άλλον. Και
5) Και οι δύο είχαν την ίδια μαρτυρική κατάληξη,  τελειώθηκαν  στην  πυρά.
Ασφαλώς και πρόκειται για δύο διαφορετικά πρόσωπα και αυτό συμπεραίνεται από την χρονολογική διαφορά των 62 ετών του μαρτυρίου του καθενός, αλλά και από τον τόπο μαρτυρίου, αφού ο πρώτος μαρτύρησε στη Σόφια της Βουλγαρίας και ο δεύτερος στα Τρίκαλα της Θεσσαλίας.
Η έρευνα για τον προγενέστερο Νικόλαο από  τα  Ιωάννινα (+ 1555), αναδεικνύει  έναν αφανή Νεομάρτυρα της Ορθοδόξου Εκκλησίας μας, ο οποίος με το μαρτύριο του στη Σόφια δημιούργησε έναν σύνδεσμο μεταξύ της  Ελλάδας (στην οποία γεννήθηκε) και  της Βουλγαρίας (στην οποία και μαρτύρησε, για την αγάπη του Χριστού).

Ο Νεομάρτυρας Νικόλαος γεννήθηκε το 1510 στην πόλη των Ιωαννίνων, [3]  από ευσεβείς γονείς, τον Μαρτίνο και την Ευφροσύνη. Στον Συναξαριστή του αγ. Νικοδήμου του Αγιορείτου δεν αναφέρεται καθόλου ο συγκεκριμένος Νεομάρτυρας. Η ζωή και το μαρτύριο του Αγίου καταγράφτηκαν στη Βουλγαρική γλώσσα από τον  λόγιο Ματθαίο Γραμματικό[4], Διάκονο και Λαμπαδάριο της Μητροπόλεως Σόφιας, σύγχρονο του Αγίου. Το πρωτότυπο χειρόγραφο φυλάσσεται στη βιβλιοθήκη του ομώνυμου Ναού του Νεομάρτυρα, στη Σόφια της Βουλγαρίας.
Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο βιογράφος του Αγίου Ματθαίος Γραμματικός, ο Νικόλαος ήταν η απάντηση στις προσευχές των γονέων του. Η γέννηση του ήταν ευλογία για το ζευγάρι, το οποίο αφοσιώθηκε με αγάπη στην ανατροφή του και του δίδαξε την ευσέβεια και την αληθινή Πίστη. Από μικρή ηλικία αφοσιώθηκε στη μελέτη των γραμμάτων, αλλά σύντομα τον κέρδισε η τέχνη του υποδηματοποιού. Σε όλη την διήγηση του ο Ματθαίος Γραμματικός χρησιμοποιεί χωρία των Ψαλμών και  της Καινής  Διαθήκης και για τον λόγο αυτό θα τα χρησιμοποιηθούν αυτούσια όπως τα βρίσκονται  στον  Βίο.
Ο Άγιος ήταν πολύ όμορφος, έξυπνος και καλός  νέος και θέλησε να φύγει κάποια στιγμή από την πατρίδα του και να ακολουθήσει τα λόγια του Χριστού, ’’κανείς προφήτης δεν είναι δεκτός στην πατρίδα του’[5]. Όπως ο Θεός είπε τότε στον Αβραάμ, «βγες από την πατρίδα σου και από την συγγένεια σου και έλα στην χώρα που θα σου δείξω»[6], έκανε το ίδιο και με τον λαμπρό Νικόλαο. Έτσι αυτός πήγε στη Σόφια μετά τον θάνατο των γονέων του[7]  και  εκεί έγινε γνωστός γιά την τέχνη του και την ευλαβική του ζωή, με αποτέλεσμα να γίνει δεκτός στη Σόφια με μεγάλη εγκαρδιότητα από τους Χριστιανούς κατοίκους της. Κατά τον Ματθαίο Γραμματικό ήταν τόσο αγαπητός και καλοσυνάτος, που οι Βούλγαροι της Σόφιας τον αγάπησαν τόσο πολύ, ώστε να τον νυμφεύσουν με μια κοπέλα από την Σόφια, για να παραμείνει για πάντα εκεί.
Δεν πέρασε όμως απαρατήρητος από τους Τούρκους που υπήρχαν τότε στη Σόφια, με αποτέλεσμα να υποχρεωθεί να εγκαταλείψει για κάποιο διάστημα την Βουλγαρία και να καταφύγει στη Βλαχία, εξ’ αιτίας της παρενόχλησης του από τους Τούρκους. Εκεί έγινε υποδηματοποιός στην Αυλή του Πολέμαρχου Μίρτσο Τσομπάν[8]. Στη Σόφια επέστρεψε το 1554, ένα χρόνο δηλαδή πριν  τον μαρτυρικό  του θάνατο. Η φυγή του στη Βλαχία οφειλόταν στη ζήλια ενός Τούρκου  και  το αποτέλεσμα ήταν να φύγει κρυφά από όλους, νύχτα, χωρίς να αποχαιρετίσει καν ούτε την σύζυγό του, η οποία ζούσε μέσα στην θλίψη λόγω της φυγής του.
Τα πράγματα στη Βλαχία εξελίχθηκαν εξαιρετικά για τον Νικόλαο, παρά  την πρόθεση  που  είχε να κρυφτεί, άγνωστος μεταξύ αγνώστων. Όμως η εργατικότητα και η ικανότητα του στην τέχνη του υποδηματοποιού, τον έκαναν γνωστό σε όλη την περιοχή. Σε αυτόν πήγαιναν πολλοί πολίτες, από τους αριστοκράτες  και τους προύχοντες της περιοχής, μέχρι και τους πιο απλούς και πτωχούς ανθρώπους. Ακόμα και ο ίδιος ο Ηγεμόνας βλέποντάς τον τον θαύμαζε, διαπιστώνοντας την σύνεση του και είπε στους άλλους: «Νομίζω ότι ο άνθρωπος αυτός είναι πολύτιμος»
              
Μετά από λίγο καιρό  ο  Ηγεμόνας έκανε  τον  Νικόλαο Στρατηγό της Φρουράς  και έτσι  ο μακάριος έζησε στη Βασιλική Αυλή, αλλά ποτέ δεν ξέχασε την χάρη του Θεού και την προσευχή, αλλά πάντα με την σκέψη του προς τον Θεό προσευχόταν: «Ημέρα και νύκτα έβλεπα και βλέπω τον Κύριο μου πάντοτε εμπρός μου. Τον βλέπω ότι είναι εις τα δεξιά μου, έτοιμος να με προστατεύση, για να μη ταραχθώ από οιονδήποτε φόβο η κίνδυνο »[9]. Επίσης, όταν τύχαινε να πάρει μέρος σε πολέμους, η πρώτη σκέψη του ήταν πως θα σταθεί στην Ουράνια Βασιλεία, απέναντι στον Χριστό. Η σκληρότητα όμως τους πολέμου τον έκανε να εγκαταλείψει την θέση του και να αποφασίσει να επιστρέψει πίσω, στη σύζυγο και τα παιδιά του. Τότε ήταν 45 ετών. Ο χρόνος της απουσίας του κράτησε 3 χρόνια. Η σύζυγος και οι συγγενείς του είχαν ήδη απελπιστεί.

Από την στιγμή που επέστρεψε στο σπίτι του[10], όλοι όσοι τον αγαπούσαν μαζεύτηκαν γύρω του, για να τον αγκαλιάσουν και να τον δεχθούν ξανά πίσω. Και στη συνέχεια έζησε στο σπίτι του, μακριά από κάθε είδους σύγχυση και θλίψη, όμως η χαρά δεν κρατάει για πάντα. Ο Νικόλαος ήταν πατέρας δύο παιδιών, αλλά ο θάνατος, με το θέλημα του Θεού, του τα πήρε.                      
Και αυτός ο ευσεβής δεν θρήνησε και η σύζυγος του τον παρότρυνε να μην θρηνούν, αλλά να πιστεύουν στην Ανάσταση. Και πράγματι αυτή η σπουδαία γυναίκα, ούτε έκλαψε, ούτε χτυπήθηκε, ούτε θρήνησε τραβώντας τα μαλλιά της, αλλά μίλησε με την φωνή του ευλογημένου Ιώβ: «Ο Θεός έδωσε, ο Θεός πήρε, όπως ο Θεός αποφάσισε, ας είναι ευλο-γημένο το όνομα του Κυρίου»[11].
Μετά  την  επιστροφή  του  οι Τούρκοι θέλησαν να τον παρασύρουν και να τον κάνουν να αλλαξοπιστήσει. Τον κάλεσε λοιπόν ένας Τούρκος σε γεύμα. Όλοι έπιναν ένα φλιτζάνι Τούρκικου σερμπετιού, αλλά στο ποτό του Νικολάου είχαν ρίξει  ένα βότανο και αποκοιμήθηκε με βαθύ ύπνο. Στη συνέχεια τον μετέφεραν κοιμισμένο στον Χότζα, ο οποίος του έκανε το τελετουργικό της περιτομής των Μουσουλμάνων. Όταν ο Νικόλαος  ξύπνησε και κατάλαβε τι του είχε συμβεί, πήγε στο σπίτι του, φώναξε, έκλαψε και για ένα χρόνο έμεινε κλεισμένος μέσα σε απομόνωση, με ασταμάτητες προσευχές[12]. Τελικά, την ημέρα της Αναλήψεως, ο  Ιμάμης τον προειδο-ποίησε ότι θα πρέπει πλέοννα επισκέπτεται το τζαμί.
Ενισχυμένος με την προσευχή ο Νικόλαος σταθερά απάντησε, ότι τίποτα στον κόσμο δεν μπορεί να αλλάξει την Χριστιανική πίστη των γονέων του. Από εκείνη την στιγμή άρχισε το μαρτύριο του, διότι πλέον θεωρείτο προσήλυτος στο Ισλάμ (χωρίς εκείνος να το έχει επιλέξει, αφού η περιτομή του έγινε την στιγμή ενώ ο ίδιος κοιμόταν σε βαθύ ύπνο, λόγω του βοτάνου που χωρίς να το γνωρίζει είχε πιει). Ωστόσο, αφού πλέον θεωρείτο Μουσουλμάνος, ήταν προδιαγεγραμμένη η μαρτυρική του πορεία, αφού ένας προσήλυτος στον Ισλαμισμό που απεφάσιζε να επιστρέψει  στον Χριστιανισμό, θεωρούνταν όχι μόνον αποστάτης, αλλά και σαν προδότης [13].   
Τον συνέλαβαν  έτσι και τον φυλάκισαν. Ενώ ο Άγιος παρέμενε στη φυλακή έψαλλε: «Ο Κύριος είναι φώτιση και λυτρωτής μου, από ποιόν να φοβηθώ; Ο Κύριος είναι υπερασπι-στής της ζωής μου, από ποιούς θα έπρεπε να φοβάμαι; Ενώ με πλησιάζουν ορμητικοί οι κακοί άνθρωποι για να κατασπαράξουν την σάρκα μου, αυτοί που με έθλιβαν και με αυτές τις εχθρικές διαθέσεις έρχονταν εναντίων μου κλονίσθηκαν και έπεσαν κάτω. Εάν λοιπόν και παραταχθεί ολόκληρο στράτευμα εναντίων μου, δεν θα δειλιάσει καθόλου η καρδιά μου. Και εάν εξεγερθεί πόλεμος εναντίων μου, δεν θα πάψω να έχω την ελπίδα μου στον Κύριο»[14].
            
Έξω από την φυλακή  είχε μαζευτεί πολύ πλήθος και ο Νικόλαος προσευχόταν για ένα θαύμα. Ο Δικαστής  τότε  διέταξε να φέρουν τον Άγιο από την φυλακή. Ο Νικόλαος έψαλλε συνεχώς τον Ψαλμό ως εξής: "Πολλές φορές με πολέμησαν οι εχθροί μου και όμως δεν κατόρθωσαν να μου επιβληθούν και να με εξοντώσουν. Κάθισαν τυραννικά επάνω μου, σφυροκοπούσαν στη ράχη μου οι ασεβείς και για πολύν χρόνο επεξέτειναν την παράνομο αυτήν συμπεριφορά. Αλλ' ο δίκαιος Κύριος κατέκοψε και ταπείνωσε τους αυχένας των αλαζονικών αυτών αμαρτωλών»[15]
Έτσι στάθηκε και προσευχήθηκε στο Θεό, στον Οποίο είχε αναθέσει όλες τις ελπίδες του. Στάθηκε αμέσως ενώπιον του δικαστηρίου, σαν να στεκόταν ενώπιον του Ουρανίου Κριτή, (έχοντας στη σκέψη του μόνο το ουράνιο δικαστήριο και την κρίση του Θεού).
Ο Δικαστής του πρότεινε να αρνηθεί όλα όσα είπε και πίστευε, για να γλυτώσει τον θάνατο. Ο Άγιος του απάντησε: «Δεν υπάρχει περίπτωση να ακούσω τις απειλές σας και δεν πρόκειται να καταφέρετε να με πείσετε με αυτές». Όταν ο Μάρτυρας έλεγε αυτά  και άλλα παρόμοια πράγματα, πολλοί άνθρωποι τον άκουγαν με προσοχή, γιατί η γλώσσα του καθοδηγούνταν  από το Άγιο Πνεύμα και έκανε πολλούς να αναρωτιούνται για το θάρρος και τις απαντήσεις του. Η δύναμη του πήγαζε  από την πίστη του και την αφοσίωση του στον Χριστό. Ο Κύριος μας λέει στο Ευαγγέλιο Του: «Όταν σας οδηγήσουν ενώπιον Βασιλέων και Ηγεμόνων για το όνομα μου, μην σκεφτείτε τι θα πείτε και πως θα απαντήσετε, γιατί εκείνη την ώρα θα σας δοθεί τι πρέπει να πείτε. Δεν θα είστε εσείς που θα μιλάτε, αλλά το Πνεύμα του ( Ουρανίου) Πατέρα σας που θα μιλάει μέσα από εσάς»[16]. Και πάλι: «Όποιος με ομολογήσει μπροστά στους ανθρώπους, θα τον ομολογήσω και εγώ μπροστά στον Ουράνιο Πατέρα μου»[17]. Ενώ ο Άγιος είχε αυτά κατά νου και προσευχόταν, ο Δικαστής άκουσε τους ανθρώπους που ήταν εκεί συγκεντρωμένοι, να φιλονικούν μεταξύ τους, με αποτέλεσμα να γίνει μεγάλη αναταραχή και ξανά παρότρυνε τον Νικόλαο να αρνηθεί όλα όσα είπε, για να γλιτώσει το θάνατο. Και  πάλι  ο  Άγιος  του απάντησε:
‘’Έμαθα από τον Χριστό μου, να μην φοβάμαι τον θάνατο του σώματος μου, αλλά να φοβάμαι περισσότερο τον θάνατο της ψυχής! Για εμένα, ώ Δικαστή, ο Χριστός είναι η ζωή και ο θάνατος για τον Χριστό κέρδος’’[18]. Άλλα την στιγμή που ο λόγος του Θεού ολοκληρωνόταν στα χείλη του Αγίου, ένας άνδρας από το πλήθος του κατάφερε ένα μεγάλο κτύπημα, με αποτέλεσμα ο Άγιος να πέσει κάτω και – ήταν τόσο σφοδρό το κτύπημα - έσπασε το σαγόνι του και από το βαρύ πλήγμα ξεχύθηκε το ένα μάτι του Μάρτυρος έξω! Καί όχι μόνο αυτό, αλλά άρπαξε το ραβδί αμέσως και αφού – είχε πέσει κάτω - τον ποδοπάτησε ανελέητα και του κατάφερε πολλά κτυπήματα στην πλάτη και στην κοιλιά με τα πόδια του. Ένας από το πλήθος γεμάτος λύσσα, έπιασε με το ένα χέρι σταθερά το λαιμό του Μάρτυρα και με το άλλο χέρι έσυρε ένα μεγάλο μαχαίρι για να τον σφάξει. Και δεν θα γλίτωνε ο Άγιος αν  δεν ήταν κάποιοι από το πλήθος που όρμησαν και άρπαξαν από τα χέρια του αιμοσταγούς δολοφόνου το μαχαίρι.
Το μεγαλείο της ψυχής του Νικολάου φαίνεται από το ό,τι υπέμεινε τόσο αφόρητο πόνο και ενώ βρισκόταν σε αυτή την επώδυνη κατάσταση, δεν έπαψε να προσεύχεται στον Κύριο: «Ελέησέ με, ω Θεέ μου, διότι, άνθρωπος με ποδοπάτησε κάτω στο χώμα, σαν να είμαι σκουλήκι. Όλες τις ημέρας με κατέθλιψε με τον πόλεμο, που εξήγειρε εναντίον μου. Με καταπατούν οι εχθροί μου όλες τις ημέρες, διότι οι πολεμούντες με είναι ισχυροί, και με πολεμούν από υψηλό, ασφαλές και απρόσβλητο μέρος  Εγώ όμως όλες αυτές τας ημέρας του πολέμου των δεν τους φοβούμαι, διότι εις σε έχω στηρίξει τας ελπίδας μου...»[19]. Ο Νικόλαος δεν δείλιασε και ούτε για μια στιγμή δεν σκέφτηκε να απαρνηθεί τον Χριστό και μέσα από την τόσο μεγάλη του πίστη, κέρδιζε δύναμη, αντιμετώπιζε τα βασανιστήρια έγινε παράδειγμα προς μίμηση για τους ομοθρήσκους του που αντλούσαν κουράγιο και ελπίδα από αυτόν.
Κατά την διάρκεια του δικαστηρίου, ακούστηκαν βαριές κατηγορίες για τον Νικόλαο. Τον παρουσίασαν σαν αρνητή της  Μουσουλμανικής πίστης και ανυπάκουο στο θέλημα του Αλλάχ - καθώς είχε ‘’κάνει’’ περιτομή - και τον εμφάνιζαν σαν εχθρό της πίστης  τους και άλλα πολλά. Όταν ρωτήθηκε τι είχε να πει, το μόνο που απάντησε ήταν απλά: «Είμαι Χριστιανός»!  Ο Δικαστής όταν άκουσε αυτά τα πράγματα και δεδομένου πως δεν μπορούσε να αποφύγει τις ευθύνες που απέρρεαν από την θέση του είπε: «Ας είναι». Και επειδή τον είχαν σφικτά δεμένο με βαριές αλυσίδες ο δικαστής διέταξε να τον απελευθερώσουν. ‘’Δεν μπορεί να υπάρχει σωστή αντιμετώπιση - είπε – όταν αλυσοδεμένος έρχεται κάποιος να απολογηθεί ενώπιον του Δικαστηρίου».
Στη συνέχεια ο Δικαστής διέταξε το συγκεντρωμένο πλήθος να οπισθοχωρήσει και να περιμένει έξω από το Δικαστήριο. Έπειτα πήρε μόνο του τον Άγιο και περπάτησε μαζί του στο εσωτερικό του Δικαστηρίου. Ακολούθησαν διάφορες συνομιλίες μεταξύ τους, χωρίς κανείς να μπορεί να γνωρίζει τι ειπώθηκε. Ο Δικαστής πήγε τότε προς την πόρτα και απευθυνόμενος στο πλήθος, όπως ο Πιλάτος στους Εβραίους, τους είπε: ‘’Δεν βρήκα αυτόν τον άνθρωπο άξιο ενοχής και θανάτου’’ και για αυτό δεν ήθελε να επιβάλει καμία ποινή εναντίον του. Ο όχλος ωστόσο δεν υπάκουσε στην ετυμηγορία του Δικαστή.                                          
Έτσι λιθοβολήθηκε ο Μάρτυρας  στις 17 Μαΐου 1555, στην περιοχή «Τρία Πηγάδια , που βρισκόταν έξω από την πόλη [20].  Κατά  τον  λιθοβολισμό οι εχθροί του Αγίου, δεν σταμάτησαν να τον φτύνουν και να τον κτυπούν. Μία γυναίκα  έφερε ξύλα για να ανάψουν φωτιά, ώστε να μην μείνει τίποτα από τα Λείψανα του. Και αφού έβαλαν φωτιά, τέντωσαν τα χέρια και τα πόδια του Αγίου πάνω  σ’  αυτήν και τον έκαψαν, μέχρι που τα οστά του να γίνουν στάχτη[21]. Όταν το σώμα κάηκε, πέταξαν την τέφρα στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα, κατά  την επιταγή του Κορανίου.
το σημείο όπου κατά την παράδοση μαρτύρησε ο Άγιος.

Λίγο αργότερα, μετά το μαρτύριο του Αγίου Νικολάου, ο τότε Μητροπολίτης της Σόφιας Ιακώβ, ανακοίνωσε την αγιοκατάταξη  του Μάρτυρα  και  συγκάλεσε για το σκοπό αυτό  την  Επαρχιακή Σύνοδο. Ο τάφος του Νεομάρτυρα Νικολάου της Σόφιας είναι ένας από τους λίγους γνωστούς τάφους Αγίων της Βουλγαρίας. Σήμερα βρίσκεται στο κέντρο της πόλης, στη συνοικία ‘’Τρία Πηγάδια’’.Τριακόσια μέτρα από εκεί βρίσκεται ο περικαλλής Ναός του, ο οποίος είναι ένας από τους μεγαλύτερος ναούς της Σόφιας. Ο Ναός σχεδιάστηκε και κτίσθηκε από τον Αρχιτέκτονα Αντόν Τορνίλοβ  και εγκαινιάστηκε από τον Επίσκοπο Παρθένιο, στις 3 Δεκεμβρίου του 1901. 
Ο Ναός του Αγίου, στην Σόφια της Βουλγαρίας.
Στο Ναό αυτό φυλάσσεται  μία λειψανοθήκη που περιέχει  το ελάχιστο τμήμα του Λειψάνου του  Αγίου. Το Άγιο Λείψανο εκτίθενται σε προσκύνηση μια φορά το χρόνο, την 16ην και 17ην Μαΐου, στη μνήμη του Αγίου Την παραμονή της εορτής του γίνεται Μέγας Εσπερινός και ξεκινά λιτανεία με επικεφαλής Επίσκοπο που κρατά το Άγιο Λείψανο, με προορισμό το Παρεκκλήσι του Αγίου στο  σημείο που κατά την παράδοση είναι ο τόπος που αποτεφρώθηκε το Λείψανό του, στην περιοχή ‘’Ταρνίτσατα’’.


Εικόνα στο τέμπλο του Ναού, που εικονίζει τον Άγιο ως στρατιωτικό.





Το διασωθέν απότμημα Ι.Λειψάνου.



Την 10η Μαΐου 2011, λίγες ημέρες πριν την γιορτή του Αγίου Νεομάρτυρος Νικολάου από  τα  Ιωάννινα, ο  γράφων δέχτηκε ένα τηλεφώνημα από τον Δικηγόρο κ. Κωνσταντίνο Παχή από την Αθήνα, ο οποίος είναι Πρόεδρος του Συλλόγου Αυλωνιτών ‘’Το Σάλεσι’’ και ο  οποίος  ενημέρωσε πως ανακάλυψε το μοναδικό ίσως Παρεκκλήσιο του Αγίου στην Ελλάδα, στην περιοχή της Πάρνηθας, σε μια ορειβατική εξόρμηση του Συλλόγου στην περιοχή. Αναζητώντας πληροφορίες για τον άγνωστο για εκείνον Νεομάρτυρα (επ΄ ονόματι του οποίου έχει κτισθεί το παλαιότατο Παρεκκλήσι από Σαρακατσαναίους βοσκούς που είχαν ποιμνιοστάσια στην περιοχή τον 18ο και 19ο αιώνα), βρήκε αναρτημένο στο Διαδίκτυο το κείμενο της παρούσης εργασίας και ειδικότερα αυτό που αφορά τον Νεομάρτυρα Νικόλαο και με αναζήτησε για να μου πει πως υπάρχει ο μοναδικός (πιθανόν)  ναός του Αγίου στην Ελλάδα, εκεί στην δασόφυτη Πάρνηθα, κοντά στον Αυλώνα Αττικής. Μάλιστα είχε την ευγενή καλοσύνη (και τον ευχαριστώ θερμά για αυτό), να μου στείλει κάποιες φωτογραφίες από το γραφικό εκκλησάκι του Αγίου και την γύρω περιοχή, μεταξύ των οποίων και της παλαιότατης εικόνας του Αγίου[22] που βρίσκετε μέσα στο εκκλησάκι, έργο του 1891 που αναγράφει ‘’ΑΓΙΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ   Νεομάρτυς εξ’ Ιωαννίνων ’’ και παρουσιάζει τον Νεομάρτυρα σε νεαρή σχετικά ηλικία, ένθρονο, ντυμένο με την στρατιωτική του στολή, περιβεβλημένο πορφυρό χιτώνα,  να κρατά στο ένα χέρι του ακόντιο και στο άλλο τον Τίμιο Σταυρό, σύμβολο του μαρτυρίου του. Στο κάτω αριστερά μέρος της εικόνας. υπάρχει μικρή επιγραφή που γράφει: ’’Εις μνημόσυνον των συνδρομητών Μενιδίου 1891‘’.
Το Παρεκκλήσιο του Αγίου προ της ανακαίνισης του, στον Αυλώνα

Η παλαιοτάτη αυτή εικόνα του Νεομάρτυρα, μοναδική ίσως στην Ελλάδα με απεικόνιση του Νεομάρτυρα (όπως και το εκκλησάκι του), είναι διαστάσεων 70 Χ 50 εκατοστά.  Στο επάνω μέρος, αριστερά  όπως κοιτάζουμε  την  εικόνα, έχει έναν Άγγελο που τείνει στέφανο  στον Άγιο και στα δεξιά την  ευλογούσα δεξιά του Κυρίου. Σήμερα η χαριτόβρυτος αυτή Εικόνα φυλάσσεται στον Ενοριακό Ιερό Ναό Αγίου Αντωνίου Αυλώνα -Αττικής. Τέλος δημιουργήθηκε πλήρης ασματική ακολουθία, υπό του Ελλογιμ.  Καθηγητού κ. Αντωνίου Μάρκου, ιδρυτού του Κέντρου Αγιολογικών Μελετών '' Άγιος Συμεών ο Μεταφραστής''.   
                                                                                                    π. Θωμάς Ανδρέου
Προσθήκη λεζάντας

 

[1] Δημητρίου Γόνη, ‘’Ιστορία των Ορθοδόξων Εκκλησιών Βουλγαρίας και Σερβίας‘’, εκδ. Αρμός, Αθήνα 2001, σελ.111.
[2] Βλ. σημαντική μελέτη Μιχαήλ Τρίτου, Καθηγητού Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, ’’Ο Μετσοβίτης Νεομάρτυς Νικόλαος‘’,  Ιωάννινα 2005.
[3] ПЛАМЕН ПАВЛОВ-ХРИСТО ТЕМЕЛСКИ, ‘’БЪЛГАРИ СВЕТЦИ ‘’, СОФИЯ, ТАНГРА 2010 σελ. 158.  Πρβλ. Παϊσίου Χιλανδαρινού ‘’Σλαβοβουλγαρική Ιστορία’’, Εκδ. Οικ., Αφών Κυριακίδη, Θεσ/νικη 2003, σελ.166, όπου ο συγγραφεύς κάνει απλή αναφορά του ονόματος του Νεομάρτυρα. Το χειρόγραφο του Παϊσίου γράφθηκε το 1762. Προφανώς είχε υπ’ οψη του το χειρόγραφο του Ματθαίου Γραμματικού, σχετικά με το μαρτύριο του Αγίου.          
[4] Με βάση το πρωτότυπο χειρόγραφο του Ματθαίου Γραμματικού κατέγραψα τον Βίο του Νεομάρτυρα Νικολάου, διότι αυτό είναι η αρχαιότερη βιβλιογραφική πηγή. Ευχαριστώ την  κ. Γκένκα Παπαδοπούλου, για την πολύτιμη βοήθεια της και συμβολή της  στην επιμέρους μετάφραση του κειμένου.
[5]  Λουκ. 4 - 24: ’’Οὐδεὶς προφήτης δεκτός ἐστιν ἐν τῇ πατρίδι αὐτοῦ’’.
[6]  Γεν. 12-1: ’’Καὶ εἶπε Κύριος τῷ ¨Αβραμ· ἔξελθε ἐκ τῆς γῆς σου καἐκ τῆς συγγενείας σου καἐκ τοῦ οἴκου τοῦ πατρός σου καὶ δεῦρο εἰς τὴν γῆν, ἣν ἄν σοι δείξω’’.
[7]  ПЛАМЕН ПАВЛОВ-ХРИСТО ТЕМЕЛСКИ: ‘’БЪЛГАРИ СВЕТЦИ‘’, СОФИЯ, ТАНГРА 2010, σελ. 158.
[8]  Ιδίων οπ.π. σελ.158.
[9] Ψαλ. 15,8: «Προωρώμην τὸν Κύριον ἐνώπιόν μου διαπαντός, ὅτι ἐκ δεξιῶν μού ἐστιν, ἵνα μὴ σαλευθῶ».
[10] Πάντα κατά το χειρόγραφο του Ματθαίου Γραμματικού. 
[11] Ιώβ 1 - 21: «Ο Κύριος έδωκεν, ο Κύριος αφείλετ, ως τω Κυρίω έδοξεν, ούτω και εγένετο" είη το όνομα του Κυρίου ευλογημένον ».
[12] ПЛАМЕН ПАВЛОВ-ХРИСТО ТЕМЕЛСКИ, ‘’БЪЛГАРИ СВЕТЦИ ‘’, СОФИЯ, ТАНГРА 2010, σελ. 158.
[13] Πρωτ. Δημητρίου Κωνσταντέλου, ‘’Οι Βίοι των Νεομαρτύρων ως πηγή μεθόδων Ισλαμικού προσηλυτισμού’’, Πρακτικά Θεολογικού Συνεδρίου, οπ. π. σελ. 214. 
[14] Ψαλμός 26: ‘’Κύριος φωτισμός μου και σωτήρ μου, τίνα φοβηθήσομαι; Κύριος υπερασπιστής της ζωής μου, από τίνος δειλιάσω; Εν τω εγγίζειν επ΄εμέ κακούντας, του φαγείν τας σάρκας μου. Οι θλίβοντες με και οι εχθροί μου, αυτοί ησθένησαν και έπεσον. Εάν παρατάξηται επ΄εμέ παρεμβολή, ού φοβηθήσεται η καρδία μου· εάν επαναστή επ΄εμέ πόλεμος, εν ταύτη εγώ ελπίζω’’.
[15]  Ψαλμός 128,2. ‘’Πλεονάκις ἐπολέμησάν με ἐκ νεότητός μου, καὶ γὰρ οὐκ ἠδυνήθησάν μοι. ἐπὶ τὸν νῶτόν μου ἐτέκταινον οἱ ἁμαρτωλοί, ἐμάκρυναν τὴν ἀνομίαν αὐτῶν. Κύριος δίκαιος συνέκοψεν αὐχένας ἁμαρτωλῶν.’’
[16] Μτθ. 10-19: ’’ Ὅταν δὲ παραδώσωσιν ὑμᾶς, μὴ μεριμνήσητε πῶς ἢ τί λαλήσετε· δοθήσεται γὰρ ὑμῖν ἐν ἐκείνῃ τῇ ὥρᾳ τί λαλήσετε.  οὐ γὰρ ὑμεῖς ἐστε οἱ λαλοῦντες, ἀλλὰ τὸ Πνεῦμα τοῦ πατρὸς ὑμῶν τὸ λαλοῦν ἐν ὑμῖν’’.
[17] Μτθ. 10-32: ’’Πᾶς οὖν ὅστις ὁμολογήσει ἐν ἐμοὶ ἔμπροσθεν τῶν ἀνθρώπων, ὁμολογήσω κἀγὼ ἐν αὐτῷ ἔμπροσθεν τοῦ πατρός μου τοῦ ἐν οὐρανοῖς’’
[18]  Φιλιπ. 1-21:’’ Ἐμοὶ γὰρ τὸ ζῆν Χριστὸς καὶ τὸ ἀποθανεῖν κέρδος’’.
[19] Ψαλμὸς 55: ‘’Ἐλέησόν με Κύριε ὅτι κατεπάτησέ με ἄνθρωπος ὅλην τὴν ἡμέραν πολεμῶν ἔθλιψέ με κατεπάτησάν με οἱ ἐχθροί μου ὅλην τὴν ἡμέραν ὅτι πολλοὶ οἱ πολεμοῦντές με ἀπὸ ὕψους ἡμέρας φοβηθήσομαι, ἐγὼ δὲ ἐπὶ σοὶ ἐλπιῶ».
[20] ПЛАМЕН ПАВЛОВ-ХРИСТО ТЕМЕЛСКИ, ‘’БЪЛГАРИ СВЕТЦИ‘’, СОФИЯ, ТАНГРА, 2010, σελ. 158.
[21] Διασώθηκε ελάχιστο απότμημα από το Άγιο Λείψανο του Νεομάρτυρα, το οποίο  φυλάσσεται σήμερα στο Ναό του στη Σόφια. Ο Ματθαίος Γραμματικός στην εκτενή βιογραφία του για τον Άγιο, αναφέρει ότι το ελάχιστο αυτό τμήμα του Λειψάνου του Αγίου το διέσωσε κάποιο αγόρι που παρευρισκόταν στο μαρτύριο του Νεομάρτυρα, πριν το σώμα του παραδοθεί στην πυρά.
[22]  σ.σ: Η εικόνα αυτή του 1891 μοιάζει σε πολλά σημεία με την εικόνα του Νεομάρτυρα που υπάρχει στον ομώνυμο Ναό του στη Σόφια. Π.χ. τα στρατιωτικά ενδύματα, το ακόντιο και ο Σταυρός, με την διαφορά ότι η μία τον παρουσιάζει σε σχετικά νεαρή ηλικία  και αγένειο και η άλλη γενειοφόρο, στην ηλικία των 45 ετών που μαρτύρησε. Πολλοί προσπάθησαν να υποστηρίξουν πως ίσως να πρόκειται για τον Άγιο Νικόλαο τον εν Βουνένοις, μιας και τα εικονογραφικά στοιχεία ομοιάζουν με την εικονογραφική απόδοση του Αγίου Νικολάου του εν Βουνένοις. Ωστόσο , η επιγραφή στην εικόνα είναι ξεκάθαρη και δεν αφήνει περιθώρια αμφισβήτησης. Εικάζω ,πως οι άνθρωποι που παρήγγειλαν την εξιστόρηση του προσώπου του Αγίου, γνώριζαν εκ προφορικής ασφαλώς παραδόσεως πως υπήρξε στρατιωτικός. Ο Αγιογράφος, προφανώς χρησιμοποίησε ως πρωτότυπο έργο , εικόνα ενός άλλου στρατιωτικού επίσης Αγίου (όπως ο εν Βουνένοις) ‘’δανειζόμενος ’’ τα υπάρχοντα την εποχή εκείνη εικονογραφικά στοιχεία, για να αγιογραφήσει την εικόνα που του είχαν ζητήσει. Αυτό όμως συμβαίνει και σήμερα στην τέχνη της αγιογραφίας δηλαδή η χρήση κάποιου πρωτότυπου έργου από το οποίο ο αγιογράφος δημιουργεί την δική του εικόνα.  Απλά ο αγιογράφος της εποχής εκείνης, του οποίου το όνομα δεν διασώθηκε, δεν μπορούσε να γνωρίζει την πραγματική ηλικία του Αγίου , μιας και δεν υπήρχε συναξάρι του μαρτυρίου του στην Ελληνική και για αυτό τον απεικονίζει σχετικά νέο και ομοιάζοντα με τον κατά πολύ παλαιότερο χρονολογικά Νικόλαο τον εν Βουνένοις. 

0 σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου